Zimmet Suçu Nedir? (TCK md.247)
Zimmet suçu, kamu görevlisi olan şahsın görevi nedeniyle zilyetliği kendisine verilmiş olan veya gözetimiyle sorumlu olduğu mallar üzerinde görev çerçevesine aykırı bir şekilde tasarrufta bulunması, bu malları kendisinin veya irtibatlı bulunduğu bir başkasının zimmetine geçirmesi olarak tanımlanabilir.
Zimmet suçu, ancak kamu görevlisi (devlet memuru, avukat, bilirkişi vs.) tarafından işlenebilir. Kamu görevlisi olmayan kişiler zimmet suçu sebebiyle değil, koşulları varsa hırsızlık suçu veya güveni kötüye kullanma suçu nedeniyle yargılanabilirler.
TCK md.247’de düzenlenen zimmet suçu; rüşvet suçu (TCK md.252), irtikap suçu (TCK md.250) ve görevi kötüye kullanma suçu (TCK md.257) ile karıştırılmamalıdır.
- Görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlisinin görevlerinin gereklerine aykırı hareket etmesiyle oluşan genel bir suçtur.
- İrtikap suçu, kamu görevlisinin (memur, bilirkişi vb.), icra ettiği kamu görevinin kendisine sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak mağduru yarar sağlamaya zorlaması, ikna etmesi veya mağdurun hatasından faydalanması ile meydana gelir.
- Rüşvet suçu ise, bir tarafta “rüşvet alan” kamu görevlisinin diğer tarafta “rüşvet veren” kişinin olduğu çok failli bir karşılaşma suçudur.
Zimmet Suçu Şikayet Süresi
Zimmet suçu, şikayete bağlı olan suçlardan olmadığından savcılık suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez soruşturma başlatmak zorundadır. Suç, kamu idaresinin güvenirliğine ve işleyişine karşı işlenen suçlardan olduğundan savcılık bu suç tiplerini hassasiyetle soruşturmaktadır. Zimmet suçu ile ilgili dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Suç işlendiğinin savcılığa bildirilmesiyle bu süre içerisinde soruşturma ve kovuşturma yapılabilir.
Zimmet suçunda şikayetçi sıfatı kamu idaresi veya ilgili kuruma aittir. Kamu idaresi veya ilgili kurum, ceza davası açıldığında davaya müdahile talebinde bulunarak taraf sıfatını kazanabilir.
Zimmet Suçunun Şartları Nelerdir? (TCK md. 247)
Zimmet Suçu Kamu Görevlisi Tarafından İşlenebilir
Zimmet suçu, ancak kamu görevlisi olan şahıslar tarafından işlenebilecek ‘özgü’ suçlardandır. Özgü suç, herkesin suçun faili olamayacağı, belli nitelikleri olan kişilerin fail olabileceği suç tipidir. Kamu görevlisi, TCK’nın 6. maddesinde tanımlanmıştır. Kamu görevlisi kavramı ile devlet memuru kavramı birbirine karıştırılmalıdır. Kamu görevlisi devlet memuru kavramını da içine alan çok daha geniş bir kavramdır. Kamusal faaliyetin yürütülmesine atama, seçilme veya başka bir şekilde sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi kamu görevlisi olarak kabul edilmektedir. Örneğin, devlet memurları, bazı idari kurumlar veya mahkemelerce atanan bilirkişiler, bir davada dinlenen tanıklar, avukatlar, noterler gibi işleri yapanlar kamu görevlisidirler. Kişinin kamu görevlisi olup olmadığı yaptığı iş veya ifa ettiği fonksiyona göre değerlendirilir.
Zimmet Suçu, Görev Nedeniyle Teslim Edilmiş Mal Üzerinde İşlenebilir
Zimmet suçu, kamu görevlisine “görevi nedeniyle” zilyedliği devredilen veya koruma ve gözetimine bırakılan mal üzerinde işlenebilir. Suçun konusu olan mal kavramı, taşınır ve taşınmaz malların yanı sıra parasal değerleri de kapsamaktadır. Kamu görevlisine teslim edilen mal görevi gereği teslim edilmiş değilse suç oluşmaz. Örneğin, bir memurun başka bir memur arkadaşına görevi gereği teslim edilen malı arkadaşından habersiz alarak kendi yararına kullanması zimmet suçu oluşmasına neden olmaz.
Kamu Görevlisi (Memur vs.) Malı Kendisinin veya Başkasının Zimmetine Geçirmelidir
Zimmet suçu, kamu görevlisinin ancak malın mülkiyet hakkı sahibinin bulunabileceği tasarrufları yapmasıyla vücut bulur. Suçu işleyen fail adeta malın mülkiyet hakkı sahibiymiş gibi hareket etmelidir. Kamu görevlisinin malı tüketme, kullanma, satma, başkasına kullandırma veya yararlandırma, parayı kendisinin veya başkasının işi için kullanma eylemlerinin tamamı zimmet olarak nitelenebilir. Kamu görevlisi bir malı kullanmışsa, bu kullanmanın malın mülkiyet hakkı sahibinin tasarrufları gibi bir kullanma olup olmadığının araştırılması gerekir. Her bir kullanma ilgili somut olayın özellikleri göz önüne alınarak değerlendirme yapılmalıdır. Kamu görevlisinin veya malı kullandırdığı kişinin kullanma fiilinin belli bir süreyle sınırlı olması suçun oluşmasını engellemez. Önemli olan malın mülkiyet hakkı sahibi gibi tasarrufta bulunulup bulunulmadığıdır.
Nitelikli Zimmet Suçu Nedir? (TCK md. 247/2)
Nitelikli zimmet suçu, suçun ceza miktarı nedeniyle daha ağır olan halidir. Fail, suçu işlediği sırada veya işledikten sonra suçun ortaya çıkmaması için ayrıca hileli davranışlar sergilemişse nitelikli zimmet suçu meydana gelir. Yapılan hileli davranış, aldatıcı nitelikte olmalı ve zimmetin açığa çıkmasını önlemeye yönelik olarak yapılmalıdır. Hile, suçun delillerini gizlemeyi amaçlamalıdır. Yoksa malın zimmete geçirilmesi için herhangi bir kimsenin hile yoluyla aldatılması halinde nitelikli zimmet suçu değil, basit zimmet suçu işlenmiş olur. Hile suç işlendikten sonra zimmet olgusunun anlaşılmasını engellemeye dönük olarak yapılırsa nitelikli zimmet suçu meydana gelir.
Hileli davranış basit bir denetim, araştırma veya karşılaştırma ile ilk bakışta kolayca ve kesin bir surette anlaşılabilecekse nitelikli zimmet suçu değil, basit zimmet suçu meydana gelir. Zimmet veya miktarının ilgili kurumca tutulan kurum içi kayıtlardan anlaşılması halinde de nitelikli zimmet suçu işlenmiş sayılır. Nitelikli zimmet suçu işlenmesi halinde suçun cezası ağırlaşmakta olup yazımızın devamında ceza miktarına yer verilmiştir.
Kullanma Zimmeti Suçu Nedir? (TCK md. 247/3)
Kullanma zimmeti, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere fiilin işlenmesidir. Eğer kamu görevlisi kullanma zimmeti suçu işlemişse suçun basit halinden bile daha hafif bir cezayla cezalandırılır.
Kullanma zimmeti niteliğinde olan eylemlerde suçun konusunu kullanma ile elde olunan yarar (nema) olarak kabul edilmektedir. Bu yarar, bilirkişi tarafından hesaplanmalıdır.
Kamu görevlisinin işlediği eylemin kullanma zimmeti olup olmadığı tamamen failin kastına bakılarak tespit edilir. Failin dış dünyaya yansıyan davranışları ve suçun işleniş biçimi değerlendirilerek failin kastı anlaşılmaya çalışılır. Olayın özelliklerinden somut olayda failin kastının suç konusu eşya veya para üzerinde mal edinmeye mi yoksa geçici bir süre kullandıktan sonra iade etmeye mi yönelik olduğu tespit edilmelidir. Failin kastı, eşya veya parayı mal edinmeye yönelikse TCK md. 247/1’deki zimmet suçu, eşya veya parayı geçici bir süre kullanıp iade etmeye yönelikse TCK md. 247/3’deki kullanma zimmeti suçu oluşur.
Kullanma zimmeti suçu açısından önemli noktalardan biri de failin fiili işledikten sonra hakkında herhangi bir ihbar, şikayet veya soruşturma olmadan malı iade edip etmediğidir. Fail hakkında herhangi bir ihbar, şikayet veya soruşturma başladıktan sonra malı iade etse bile, artık TCK md. 247/3’deki kullanma zimmeti suçu değil, TCK md. 247/1’deki zimmet suçu meydana gelir.
TCK md. 249 gerekçesinde, kullanma zimmeti suçunun gerek biçim gerekse süre açısından bazı durumlarda hoşgörüyle karşılanabileceği ifade edilerek mahkemelerin her türlü “kullanma” fiili nedeniyle faile ceza vermesi önlenmek istenmiştir.
Zimmet Suçunun Cezası Nedir?
Zimmet suçu nedeniyle faile üç tür ceza verilebilir. Suçun temel şekli işlendiğinde basit zimmet suçu, hileli davranışlar sergilenerek işlendiğinde nitelikli zimmet suçu, geçici bir süreyle malın kullanılarak iadesi halinde kullanma zimmeti suçundan ceza verilebilir.
1. Basit Zimmet Suçu Cezası: Basit zimmet suçu cezası, suçun temel şekline verilen cezadır. Temel şeklinin işlenmesi halinde faile verilecek zimmet suçu cezası 5 yıl ile 12 yıl arası hapis cezasıdır.
2. Nitelikli Zimmet Suçu Cezası: Nitelikli zimmet suçu cezası, fail tarafından zimmetin ortaya çıkmasını önlemeye yönelik davranışların sergilenmesi halinde verilen cezadır. Nitelikli zimmet suçunun cezası, suçun temel şeklinde verilen cezanın yarı oranında arttırılması ile belirlenir. Örneğin, fail suçun basit halini işlediğinde en az 5 yıl hapis cezası alacakken, suçun nitelikli halini işlemesi halinde en az 7,5 sene hapis cezası alır.
3. Kullanma Zimmeti Suçu Cezası: Kullanma zimmeti suçu cezası, failin suç konusu malı geçici bir süre kullanıp iade etmesi nedeniyle faile verilen cezadır. Kullanma zimmeti suçunun cezası, suçun temel şeklinde faile verilecek cezada 1/2 oranına kadar indirim yapılarak belirlenir. Örneğin, İstanbul Bahçelievler Vergi Dairesi Müdürü vergi dairesi hesabına yatırılan parayı 3 gün boyunca kullandıktan sonra hesaba iade etse, suçun temel şeklinin cezası en az 5 yıl olarak belirlendikten sonra bu cezada 1/2 oranına kadar indirim yapılarak kullanma zimmeti suçunun cezası belirlenir. Mahkeme suçun işleniş biçimine göre faile 1/4, 1/3 veya 1/2 oranında indirim yapabilir. İndirim oranı olayın özellikleri dikkate alınarak yargılama neticesinde hakim tarafından belirlenir. Ancak kullanma zimmeti suçu indirim oranı 1/2 oranını geçemez.
Denetim Görevinin İhmali Suretiyle Zimmet Suçu ve Cezası (TCK md.251)
Zimmet suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutularak cezalandırılır (TCK md.251/1). Denetimle yükümlü kamu görevlisinin kasten göz yumduğu zimmet suçu türü hangisiyse; kendisi de o suçun cezası ile cezalandırılır.
Örneğin; emniyet müdürünün, bir polis memurunun zimmetine para geçirdiğini görmesine rağmen, engellememesi halinde, emniyet müdürü de denetim görevini ihmal ederek zimmete sebebiyet vermek suçunu işlediğinden zimmet suçunun cezası ile cezalandırılır.
Denetim görevini ihmal ederek, zimmet suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisi, 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK md. 251/2). Bu halde, denetim yapmakla görevli olan kamu görevlisinin suç kastı yoktur, ihmali nedeniyle cezalandırılması ayrıca düzenlenmiştir.
Zimmet Suçu ve Etkin Pişmanlık (TCK md.248)
Etkin pişmanlık, suç nedeniyle meydana gelen zararın giderilmesi halinde uygulanan bir ceza indirimi nedenidir.
- Savcılık tarafından suç ile ilgili soruşturma başlatılmadan önce zimmet suçu nedeniyle etkin pişmanlık gösterilerek zimmete geçirilen mal aynen iade edilir veya kamunun uğradığı zarar giderilirse faile verilecek cezanın 2/3’ü indirilir.
- Savcılık tarafından soruşturma başlatıldıktan sonra, fakat mahkemede dava açılmadan önce etkin pişmanlık gösterilirse, faile verilecek ceza 1/2 oranında indirilir.
- Mahkemede dava açıldıktan sonra ama hüküm verilmeden önce zimmet suçu nedeniyle etkin pişmanlık gerçekleşirse faile verilecek ceza 1/3’ü oranında indirilir.
Zimmet suçu nedeniyle yargılama yapılıp hüküm verildikten sonra zarar giderilse veya zimmete geçirilen mal aynen iade edilse bile etkin pişmanlık hükümleri nedeniyle ceza indirimi yapılamaz.
Zimmet Suçu ve Malın Değerinin Azlığı Nedeniyle Ceza İndirimi (TCK md.249)
Zimmet suçu, kamu idaresinin güvenirliğine ve devlete karşı işlenen suçlar kategorisinde yer alır. Ancak malvarlığı değerlerine karşı işlenmesi nedeniyle ekonomik suç kategorisinde kabul edilen suçlardandır.
Zimmet suçunun konusu olan malın değerinin azlığı bir ceza indirimi nedenidir. Suçun konusu olan malın değerinin azlığı nedeniyle faile verilecek 1/3 oranından 1/2 oranına kadar ceza indirimi yapılabilir.
BU KONU HAKKINDA UZMANIMIZDAN HEMEN BİLGİ VE DESTEK ALMAK İSTERSENİZ LÜTFEN FOR YOU BİLİŞİM İLETİŞİM HATTIMIZI ARAYINIZ!..
